Zalecenia dietetyczne w walce z próchnicą

Szkodliwe nawyki żywieniowe, przyjmowanie niektórych leków, nieprawidłowa higiena jamy ustnej – to tylko niektóre z czynników sprzyjających rozwojowi próchnicy. Nie można pominąć faktu, że próchnica to choroba związana z prowadzonym przez nas stylem życia. Często nie mamy czasu, żeby przygotować pełnowartościowy posiłek i zamiast tego sięgamy po fast foody lub słodkie przekąski. Żyjąc w pośpiechu zapominamy o kompleksowej higienie jamy ustnej, a także o regularnych wizytach kontrolnych u dentysty.

Kolejnym czynnikiem, który rujnuje zęby jest stres. Ciągły niepokój i nerwowość wpływają wyniszczająco na cały organizm. Stres zaburza funkcjonowanie układu odpornościowego, czego konsekwencje widać również w obrębie jamy ustnej. Suchość w ustach może powodować rozwój chorób przyzębia. Do tego nierzadko dochodzi bruksizm, a w wielu przypadkach także sięganie po używki, takie jak alkohol czy papierosy, mające zgubny wpływ na zdrowie zębów.

Próchnica może się rozwinąć u pacjentów w każdym wieku, również u osób starszych. A sprzyja temu m.in.:

• niedostateczna higiena jamy ustnej spowodowana obniżeniem sprawności manualnej
• choroby przyzębia
• stosowanie leków hamujących proces wydzielania śliny
• użytkowanie ruchomych protez
• dieta bogata w cukry oraz spożywanie lepkich i kleistych pokarmów.

U osób dorosłych często dochodzi do recesji dziąsłowych. Wówczas pojawia się ryzyko wystąpienia próchnicy w obrębie odsłoniętych korzeni zębów. Osoby dorosłe w szczególności powinny zadbać o dobre nawyki żywieniowe oraz właściwą higienę jamy ustnej.

Cukry proste, prosta droga do próchnicy

Spożywanie dużej ilości węglowodanów wpływa na spadek wartości pH w jamie ustnej. W efekcie dochodzi do stopniowej demineralizacji szkliwa. Najbardziej szkodliwe są cukry proste – glukoza i fruktoza. Drobnoustroje obecne w jamie ustnej wykorzystują cukier do produkcji kwasów. Do najbardziej szkodliwych produktów spożywczych zalicza się słodzone przekąski i napoje, dosładzane dżemy, ketchupy i wszelkiej maści słodycze (w tym produkty kleiste: cukierki krówki, żelki, gumy rozpuszczalne).

W jaki sposób ustrzec się przed rozwojem próchnicy?

• ogranicz spożycie produktów zawierających węglowodany
• wyeliminuj z diety produkty kleiste i lepkie
• zwróć uwagę na kolejność spożywanych produktów: posiłek zacznij od produktów kariogennych (np. słodka drożdżówka, ryż, ziemniaki, chipsy, suszone owoce, jasne pieczywo), a zakończ produktem kariostatycznym (np. świeże warzywa, mięso, ryby, zielona herbata, guma bez cukru)
• nie podjadaj między posiłkami
• pij duże ilości wody, a unikaj słodzonych napojów
• wzbogać dietę o produkty bogate w witaminę D oraz wapń (jajka, nabiał, ryby z puszki, warzywa strączkowe i zielonolistne)
• starannie szczotkuj zęby po każdym posiłku (a co najmniej 2 razy dziennie)
• stosuj nić dentystyczną oraz płyny do płukania ust
• regularnie kontroluj stan zębów u stomatologa.

Jak powstają wady zgryzu?

Ortodoncja to dziedzina stomatologii, która zajmuje się odpowiednim ułożeniem zębów w obrębie szczęki oraz żuchwy. Wada zgryzu jest często diagnozowanym zaburzeniem, utrudniającym prawidłowe funkcjonowanie jamy ustnej. Skąd się ona bierze? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Wiadomo jednak, że rozwój płodowy oraz wczesne dzieciństwo odgrywają istotną rolę w kształtowaniu się łuków zębowych u dziecka. 

Czynniki, które zwiększają ryzyko pojawienia się wad zgryzu:

• zaburzenie funkcjonowania układu hormonalnego, w tym niedoczynność tarczycy, gigantyzm, krzywica
• niektóre choroby wirusowe przebyte w pierwszych miesiącach ciąży (różyczka, „świnka”, odra, czy nawet zwykła grypa)
• niedobór witamin, niedożywienie oraz urazy w czasie ciąży
• przerost migdałków u dziecka, oddychanie przez usta, nieprawidłowa pozycja malucha w czasie snu i karmienia, wady postawy oraz parafunkcje w postaci nadmiernego ssania smoczka lub palca
• nawyk obgryzania paznokci i zgrzytania zębami
• nieleczona próchnica.

Jak podkreślają sami Pacjenci, najbardziej dotkliwą konsekwencją wad zgryzu jest przede wszystkim mniej lub bardziej nieestetyczny wygląd zębów, ale nie tylko. Mogą pojawić się problemy z wymową, przeżuwaniem posiłków bądź nadmiernym ścieraniem się zębów. Co więcej, osoba, u której występuje wada zgryzu jest bardziej narażona na rozwój próchnicy i chorób dziąseł, w tym parodontozy. W dłuższej perspektywie może nawet dojść do zaburzenia funkcji stawów skroniowo-żuchwowych.

Dziecięce nawyki zgubą dla zębów

Częstą przyczyną pojawienia się wady zgryzu u dziecka jest ssanie palca. Samo ssanie stanowi prawidłowy odruch fizjologiczny w okresie niemowlęctwa. Problem pojawia się w sytuacji, gdy nawyk ten nie zanika wraz z wiekiem malucha. Wówczas może dojść do zniekształcenia szczęki, żuchwy oraz łuków zębowych, w tym do wysunięcia do przodu przednich zębów.

Kontrola nawyku ssania palca do łatwych nie należy, ale jest możliwa. Można spróbować posmarować kciuk malucha gorzką substancją lub okleić palec plastrem. Wsparcie rodzica jest tutaj bardzo istotne. W niektórych przypadkach (zwłaszcza wtedy, gdy dziecko jest już w wieku szkolnym) warto sięgnąć po radę psychologa.

Jakie są rodzaje wad zgryzu?

Wyróżnia się kilka typów wad zgryzu, które mogą wynikać z czynników wrodzonych lub nabytych. Czasami problem dotyczy paru ustawionych nietypowo zębów, a innym razem całej szczęki lub żuchwy. Do najczęściej spotykanych wad zgryzu zalicza się:

• tyłozgryz – dolny łuk zębowy jest przesunięty do tyłu względem łuku górnego
• przodozgryz – sytuacja odwrotna: łuk dolny jest wysunięty do przodu względem łuku górnego
• zgryz krzyżowy – dotyczy zwykle kilku zębów, które zwierają się nieprawidłowo
• zgryz otwarty – górne zęby całkowicie lub częściowo nie stykają się z dolnymi, a pomiędzy nimi pojawia się szczelina.

Tymczasem praktyka lekarska pokazuje, że u wielu Pacjentów zgłaszających się do leczenia ortodontycznego występują wady złożone. Aby podjąć leczenie, konieczne jest przeprowadzenie dokładnej analizy stanu uzębienia danego Pacjenta. Dopiero wtedy można rozważyć zastosowanie aparatów ruchomych lub stałych. Trzeba jednak podkreślić, że niektóre bardziej skomplikowane wady zgryzu wymagają leczenia chirurgicznego.