Kilka słów o XIX-wiecznej stomatologii

Stomatologię śmiało można zaliczyć do jednej z najstarszych dziedzin medycyny. Człowiek, by przeżyć, musiał jeść, a żeby jeść, musiał mieć zdrowe uzębienie. Zatem gdy pojawiał się nieznośny ból zęba, trzeba było jakoś sobie radzić.

W średniowieczu działali różnego rodzaju medycy, którzy zabiegi na zębach wykonywali niejako „przy okazji”, pomiędzy obcinaniem włosów, a opatrywaniem rany. Ówcześni ludzie szukali przyczyny psucia się zębów. W niektórych częściach świata aż do XX wieku wierzono, że za próchnicę odpowiada mały robak, który zagnieździł się wewnątrz zęba.

Wiktoriański dentysta w natarciu

W maju br. na łamach angielskiego magazynu „Daily Mail” pojawił się interesujący artykuł poświęcony zabiegom stomatologicznym w wiktoriańskiej Anglii. Obszerna galeria zdjęć z tamtego okresu może przyprawić o dreszcze, gdyż większość tych fotografii równie dobrze mogłaby stanowić kadr z filmu grozy.

W XIX i na początku XX wieku – podobnie jak w średniowieczu - zabiegi stomatologiczne wykonywane były przez fryzjerów i kowali. Większość procedur dentystycznych przeprowadzano na ulicy bez wcześniejszych przygotowań. Dziesiątki tysięcy ludzi umierało z powodu zakażenia, które wdzierało się wskutek źle przeprowadzanych zabiegów i przerażających warunków sanitarnych.

W XIX wieku bolący ząb najczęściej poddawany był ekstrakcji, gdyż nie znano jeszcze skutecznych metod leczenia próchnicy. „Chirurdzy” za pomocą szczypców lub kleszczy usuwali zepsuty ząb – bez znieczulenia. Nierzadko wijący się z bólu pacjent musiał być unieruchomiony za pomocą specjalnych wiązań lub przytrzymywany przez innych uczestników nietypowego widowiska.

Samozwańczy specjaliści

Do XIX wieku w Wielkiej Brytanii dentystą mógł być każdy. Dopiero wydanie odpowiedniej ustawy w 1878 r. w znacznym stopniu ograniczyło ten proceder. Chirurgiem stomatologiem mogła zwać się osoba zarejestrowana w specjalnym spisie „specjalistów od zębów”. Dwa lata później powołano do życia Brytyjskie Towarzystwo Dentystyczne, ale dopiero w 1921 r. zawód stomatologa mógł być wykonywany wyłącznie przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie.

Brytyjska stomatologia na froncie

Pomimo postępów w nauce, pojawienia się na rynku nowych narzędzi dentystycznych oraz skuteczniejszych metod znieczulenia, żołnierze na frontach I i II wojny światowej wciąż poddawani byli archaicznym metodom leczenia z poprzednich dekad. Niestety nie mogli liczyć na bezbolesny zabieg stomatologiczny.

Nikt nie przykładał wówczas należytej wagi do przestrzegania higieny jamy ustnej, co prędzej czy później skutkowało pojawieniem się poważnych problemów ze zdrowiem zębów i dziąseł. Zabiegi przeprowadzane w okopach stanowiły potencjalne zagrożenie epidemiologiczne. Cholera, tyfus czy żółta febra rozprzestrzeniały się w zatrważającym tempie.

Stan zdrowia zębów Brytyjczyków uległ znacznej poprawie w latach czterdziestych XX wieku, kiedy to założono Fundację NHS. Wówczas objęto opieką stomatologiczną większą część społeczeństwa. W samym roku 1948 założono 4 miliony wypełnień.

XX wiek przyniósł ogromną zmianę w dziedzinie stomatologii w całej Europie. Szybkoobrotowe wiertarki i skuteczne formy znieczulenia zachęciły ludzi do odwiedzania gabinetów dentystycznych. Późniejszy rozwój protetyki, implantologii i stomatologii estetycznej, oraz podniesienie jakości świadczonych usług znacząco poprawiły komfort życia ludzi.

Stan zdrowia zębów Brytyjczyków uległ znacznej poprawie w latach czterdziestych XX wieku, kiedy to założono Fundację NHS. Wówczas objęto opieką stomatologiczną większą część społeczeństwa. W samym roku 1948 założono 4 miliony wypełnień.

XX wiek przyniósł ogromną zmianę w dziedzinie stomatologii w całej Europie. Szybkoobrotowe wiertarki i skuteczne formy znieczulenia zachęciły ludzi do odwiedzania gabinetów dentystycznych. Późniejszy rozwój protetyki, implantologii i stomatologii estetycznej, oraz podniesienie jakości świadczonych usług znacząco poprawiły komfort życia ludzi.

Jak dbać o zdrowie jamy ustnej w starszym wieku?

Najnowszy trend w stomatologii opierający się na holistycznym podejściu do zdrowia jamy ustnej, ma ogromne znaczenie w utrzymaniu zdrowia zębów i dziąseł u osób starszych. Stomatologia holistyczna w praktyce oznacza powiązanie wszelkich schorzeń w obrębie jamy ustnej z ogólną kondycją organizmu, stylem życia, dietą czy obecnością chorób ogólnoustrojowych.

Uświadomienie sobie związku pomiędzy kondycją zdrowotną organizmu a zdrowiem tkanek jamy ustnej, pozwoli nam podjąć właściwe kroki mające na celu utrzymanie w zdrowiu zębów i dziąseł do późnego wieku starczego. Proces starzenia się zębów zaczyna się zaraz po urodzeniu. Im wcześniej zaczniemy przykładać dostateczną wagę do zasad higieny jamy ustnej, tym dłużej będziemy mogli cieszyć się zdrowym (i pełnym) uzębieniem.

Problemy zdrowotne

Badania potwierdzają, że powszechny problem bezzębia u seniorów (i nie tylko) może prowadzić do problemów z przeżuwaniem pokarmów, a w efekcie do dolegliwości gastrycznych lub nawet niedożywienia. Braki w uzębieniu przyspieszają również proces powstawania zmarszczek i bruzd wokół ust. Może pojawić się charakterystyczne „strzykanie” w żuchwie, a także bóle głowy i zgrzytanie zębami. 

U osób, które ukończyły 50. rok życia wzrasta ryzyko próchnicy okrężnej, która pojawia się przy korzeniu lub szyjkowej części zęba. Ponadto zmniejsza się ilość wydzielanej śliny, co może doprowadzić do kserostomii. Badania potwierdzają, że nieleczona przez lata próchnica może skutkować pojawieniem się wrzodów żołądka bądź bakteryjnego zapalenia wsierdzia. 

Należy również pamiętać, że osoby starsze są bardziej podatne na choroby przyzębia. Nieleczona paradontoza prowadzi do rozchwiania zębów, a także obniżenia linii dziąseł. Jednak wczesne wykrycie choroby i przestrzeganie odpowiednich zaleceń higienizacyjnych umożliwia zatrzymanie rozwoju paradontozy. 

Wskazówki dotyczące pielęgnacji jamy ustnej u osób starszych:

• ogólny stan zdrowia i przyjmowanie niektórych leków może zmieniać pH w ustach, dlatego ważne jest regularne szczotkowanie i nitkowanie zębów, a także stosowanie płukanek o działaniu ściągającym
• osoby starsze częściej narzekają na nadwrażliwość zębów, dlatego warto zaopatrzyć się w odpowiednią pastę lub żel do zębów nadwrażliwych
• podczas wizyty u stomatologa należy poinformować lekarza o wszelkich chorobach przewlekłych
• protezy zębowe są niezastąpione i należy o nie odpowiednio dbać; warto tę kwestię omówić ze swoim dentystą i przestrzegać jego zaleceń
• ważne jest ograniczenie stosowania wszelkiego rodzaju używek, takich jak alkohol czy papierosy, które mają niekorzystny wpływ na stan jamy ustnej – zwłaszcza u seniorów
• osobom starszym zaleca się stosowanie szczoteczek o miękkim włosiu, które będą delikatne dla szkliwa i nie podrażnią dziąseł.

Najprostszym sposobem na zachowanie zdrowego uśmiechu przez wiele lat jest profilaktyka. Z upływem czasu seniorzy mogą mieć problem z samodzielnym szczotkowaniem zębów czy czyszczeniem protez, dlatego także w tym zakresie powinni móc liczyć na pomoc rodziny lub personelu medycznego.