Budowa i funkcje jamy ustnej

Jama ustna to początkowy odcinek układu pokarmowego. Do jej podstawowych funkcji należy przyjmowanie i przeżuwanie pokarmów oraz ich wstępne trawienie, a także artykulacja dźwięków i oddychanie. Jama ustna ograniczona jest z przodu przez wargi, po bokach przez policzki, od góry przez górny przedsionek jamy ustnej oraz podniebienie twarde, a od dołu przez dolny przedsionek i dno jamy ustnej, znajdujące się pod językiem. 

 

 Dzięki rozmieszczonym w jamie ustnej śliniankom przyjmowany pokarm jest równomiernie nawilżany. Już na tym odcinku układu pokarmowego rozpoczyna się proces trawienny.

Jama ustna od wewnątrz wyściełana jest błoną śluzową, która wyposażona została w wiele mechanizmów obronnych – na przykład wydzielanie śliny. Ponadto błona śluzowa pełni funkcję:

• osłaniającą (ochrona przed działaniem drobnoustrojów)
• smakową (za sprawą kubków smakowych znajdujących się na języku)
• resorpcyjną (zdolność wchłaniania niektórych związków chemicznych)
• czuciową (np. odczuwanie bólu, ciepła/zimna)

Uzębienie naszych praprzodków

Budowa jamy ustnej, w tym liczba i rozmieszczenie zębów u dorosłego człowieka zmieniała się w wyniku ewolucji. Dieta praprzodków znacznie różniła się od naszej, a ich zęby były dostosowane do rodzaju spożywanego pokarmu. Dzięki wykopaliskom archeologicznym wiemy, że pierwsi ludzie mieli szerszą szczękę i więcej zębów w łukach zębowych. Dodatkowe trzonowce w postaci „dziewiątek” i „dziesiątek” pozwalały lepiej rozdrabniać twardy pokarm, taki jak surowe mięso czy korzenie roślin. Wraz z upowszechnieniem się termicznej obróbki pokarmów, część zębów, które dziś nazwalibyśmy nadliczbowymi, zaczęła zanikać. W efekcie łuki zębowe uległy skróceniu, a szeroka żuchwa stała się smuklejsza i bardziej delikatna.

Z czego zbudowany jest ząb?

W jamie ustnej dorosłego człowieka znajduje się od 28 do 32 zębów: 8 siekaczy, 4 kły, 8 przedtrzonowców oraz od 8 do 12 trzonowców. W przypadku uzębienia mlecznego zębów jest 20: w każdym łuku zębowym znajdują się 4 siekacze, 2 kły oraz 4 trzonowce.

Na ząb składa się korona - czyli ta część, która znajduje się ponad dziąsłem - oraz korzeń. Miejsce, w którym korzeń łączy się z koroną nazywane jest szyjką zębową. Ząb posiada od 1 do 4 korzeni i składa się z kilku tkanek. Korona zbudowana jest ze szkliwa (najtwardsza tkanka organizmu), zębiny oraz miazgi, natomiast korzeń z cementu korzeniowego, miazgi i zębiny. Najbardziej unerwioną tkanką w obrębie zęba jest miazga. Jeśli w miejsce to wda się stan zapalny, pacjent odczuwa bardzo silny ból.

Przyzębie również jest częścią narządu żucia. W jego skład wchodzi:

• dziąsło, będące naturalnym „izolatorem” korzenia od negatywnych czynników znajdujących się w obrębie jamy ustnej (np. szkodliwych mikroorganizmów)
• błona śluzowa wyrostka zębodołowego
• ozębna i kość zębodołu utrzymujące ząb w zębodole
• cement korzeniowy

Co za dużo, to niezdrowo

Zęby nadliczbowe traktowane są jako fizjologiczna anomalia, ale nie każdy ząb trzeba od razu usuwać. Jest to kwestia indywidualna. Jeśli ząb nie sprawia problemów można na początku objąć go okresową kontrolą stomatologiczną. Dotyczy to zwykle górnych „dziewiątek”, które często nie wykazują negatywnych objawów.

Dzięki rozwojowi diagnostyki obrazowej możliwe jest bardzo wczesne wykrycie zębów nadliczbowych. Jeśli istnieje ryzyko, że dodatkowy ząb spowoduje zaburzenie zgryzu lub będzie sprzyjać rozwojowi próchnicy, stomatolog zwykle zaleca ekstrakcję.